Debilizm

Są to objawy, które występują najczęściej łącznie i niekiedy trudno je od siebie oddzielić. Wystąpienie ich jest dowodem poważnego zakłócenia, jakie zaistniało w łączności danej jednostki z jej otoczeniem. Autyzm to zamykanie się w sobie. Dereizm to odwrócenie się od rzeczywistości. Autyzm wydaje się bardziej związany z funkcjami uczuciowymi, dereizm ze sferą intelektualną. Stąd niejednokrotnie mówi się o myśleniu dereistycznym, które prócz tego, że nie uwzględnia realiów, to może być jeszcze rozkojarzone, jest to model dereistyczny.

dereizm i ambitendencja – szczegóły

Autyzm i dereizm wyraźnie spostrzega otoczenie: chory stał się inny, stroni od otoczenia, ma jakieś dziwne, nierealne poglądy. Sam chory objawy te opisuje różnie: „najlepiej czuję się sam”, „od pewnego czasu jak gdyby jakaś przezroczysta szklana szyba odgradzała-mnie od świata”; „nie mogę zmusić się do wyjścia z domu, siedzę i myślę tylko o chorobie, jakbym był w innym świecie”. Czasem tylko motyw — głębiej ukryty w wypowiedzi — może nasuwać podejrzenie, że chodzi o zjawisko psychotyczne: „inne osoby mnie denerwują” i okazuje się, że nie chodzi o jakieś niekorzystne układy środowiskowe, a wyłącznie o obecność innych osób, „w pracy jestem zdenerwowany”, a z dalszych wypowiedzi wynika, że nie chodzi o samą pracę, ale o wzgląd na jej zespołowość i obecność innych osób.

ambisentencja

Zdarza się, że skłonności autystycznodereistyczne są tłumaczone w sposób psychotyczny: „unikam ludzi, u których wyczuwam silną wolę”. Później można ustalić, że „wyczuwanie” jest równoznaczne z „bezpośrednim” kontaktem myślowym typu odczytywania czy narzucania obcych myśli. Po leczeniu chory niejednokrotnie stwierdza, że w czasie choroby „spostrzegłem problemy środowiska, ale były one jakieś inne, a równocześnie ode mnie oddalone”. Czasami możemy uzyskać opisy szersze, pełne porównań: „mój stosunek do otoczenia może obrazować, jak gdyby płaszczyznę, na której położono nóż. Nóż ten jest granicą między otoczeniem a mną. Brzeg tępy jest odwrócony do otoczenia, ostrze jest skierowane do mojej osoby. Od środowiska wrócić do siebie łatwo i bezpiecznie. Odwrotnie zaś, idąc od siebie do środowiska, napotykamy trudności. Trzeba przejść ostrze, a to niewygodne i niebezpieczne”.